Κόστος ζωής: Πού πληρώνουν περισσότερα για στέγη, ρεύμα και νερό στην ΕΕ

Μπορεί ο πληθωρισμός στην Ευρώπη να δείχνει σημάδια εκτόνωσης από τα ιστορικά υψηλά που βρέθηκε το περασμένο έτος, ωστόσο το κόστος ζωής εξακολουθεί να επιβαρύνει τα νοικοκυριά και να αποτελεί τη μεγαλύτερη ανησυχία για περισσότερο από το 90% των Ευρωπαίων. Τα επίσημα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά.

Η στέγαση, το νερό, η ηλεκτρική ενέργεια, το φυσικό αέριο και άλλα καύσιμα αντιπροσώπευαν το μεγαλύτερο μερίδιο της κατανάλωσης των νοικοκυριών στην ΕΕ, αντιπροσωπεύοντας 24,1%. Ακολούθησαν τα τρόφιμα και τα μη αλκοολούχα ποτά με 13,6% και τα μεταφορικά με 12,5%. Και όπως επισημαίνει το euronews, ενώ η κατάταξη αυτών των κατηγοριών παρέμεινε σταθερή τα τελευταία 20 χρόνια, η σχετική τους στάθμιση με την πάροδο του χρόνου, έχει αλλάξει.

Συγκρίνοντας τα μερίδια από το 2002 έως το 2022, η πιο σημαντική αλλαγή σημειώθηκε στη στέγαση, η οποία αυξήθηκε από 21,1% σε 24,1%. Αυτό αντιπροσωπεύει άνοδο κατά 3 ποσοστιαίες μονάδες (pp) τις δύο δεκαετίες. Αυτό σημαίνει ότι, εάν η συνολική δαπάνη ενός νοικοκυριού ήταν 1.000 € το 2002, θα είχε ξοδέψει 211 € για στέγαση. Μέχρι το 2022, το ποσό αυτό διαμορφώθηκε σε 241 ευρώ.

Η αύξηση υπογραμμίζει την οικονομική επιβάρυνση των βασικών δαπανών διαβίωσης για τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά, που πιθανότατα οφείλεται στην άνοδο των τιμών των κατοικιών και του ενεργειακού κόστους τις τελευταίες δύο δεκαετίες.

Εξετάζοντας την ποσοστιαία μεταβολή, το μερίδιο των δαπανών για την υγεία αυξήθηκε κατά 22%, έναντι αύξησης 14% στη στέγαση. Ωστόσο, επειδή το μερίδιο των δαπανών στέγασης είναι σημαντικά μεγαλύτερο, ο συνολικός αντίκτυπος της αύξησης του κόστους στέγασης είναι πολύ μεγαλύτερος.

Σταθερή αύξηση στο κόστος ζωής

Ξεκινώντας από λίγο πάνω από το 20% στις αρχές της δεκαετίας του 2000, το μερίδιο των δαπανών των νοικοκυριών για στέγαση και υπηρεσίες κοινής ωφέλειας αυξανόταν σταθερά, φτάνοντας στο μέγιστο σχεδόν 25% το 2013. Αυτή η περίοδος γνώρισε τη σημαντικότερη ανάπτυξη, υπογραμμίζοντας το αυξανόμενο κόστος που σχετίζεται με τη στέγαση και τις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας .

Μετά από μια ελαφρά πτώση, το μερίδιο εκτινάχθηκε εκ νέου κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19, φτάνοντας στο υψηλό ρεκόρ του 25,6% το 2020.

Η συνολική αύξηση των δαπανών στέγασης και κοινής ωφέλειας τις τελευταίες δύο δεκαετίες δείχνει ότι το κόστος αυτό έχει γίνει ολοένα και πιο σημαντικό μέρος των προϋπολογισμών των νοικοκυριών, αντανακλώντας ευρύτερες οικονομικές πιέσεις και μετατοπίσεις στο κόστος διαβίωσης σε ολόκληρη την ΕΕ.

Στην Ιρλανδία η σημαντικότερη άνοδος

Σε ορισμένες χώρες, η αύξηση ήταν πιο έντονη, ξεπερνώντας το 5%. Μεταξύ 2002 και 2022, η Ιρλανδία σημείωσε τη σημαντικότερη άνοδο, με εκπληκτική αύξηση 7,1%, ακολουθούμενη από την Ισπανία και την Ιταλία με αυξήσεις 6,3% και 5,4%, αντίστοιχα.

Σε 10 χώρες της ΕΕ, η αύξηση ξεπέρασε το 4%, υπογραμμίζοντας μια ευρεία ανοδική τάση σε ολόκληρη την περιοχή. Στη χώρα μας το αντίστοιχο ποσοστό -σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, διαμορφώνεται στο 1,9%.

Αρκετές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, μαζί με τη Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο, είδαν πτώση στο μερίδιο των δαπανών για στέγαση. Η Ρουμανία, ειδικότερα, σημείωσε τη σημαντικότερη πτώση, με μείωση 4,1%, ενώ αξιοσημείωτη πτώση παρουσίασαν και η Βοσνία-Ερζεγοβίνη και η Σερβία.

Η περίοδος Covid-19

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας του Covid, το ποσοστό των δαπανών των νοικοκυριών για στέγαση αυξήθηκε σε όλες σχεδόν τις χώρες, φτάνοντας σε υψηλά ρεκόρ. Ωστόσο, το 2022, καθώς η πανδημία υποχώρησε, το μερίδιο αυτό άρχισε να μειώνεται.

Λαμβάνοντας υπόψη τα επίπεδα αιχμής που παρατηρήθηκαν κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η συνολική αύξηση των δαπανών στέγασης τις τελευταίες δύο δεκαετίες γίνεται ακόμη πιο εντυπωσιακή.

Ποιες ευρωπαϊκές χώρες ξοδεύουν τα περισσότερα για τη στέγαση;

Το κόστος στέγασης ως ποσοστό των συνολικών δαπανών των νοικοκυριών ποικίλλει σημαντικά στην Ευρώπη. Το 2022, η Σλοβακία πρωταγωνίστησε με ποσοστό άνω του 30% των δαπανών των νοικοκυριών να αφιερώνεται στη στέγαση. Ακολούθησαν από κοντά η Φινλανδία και η Δανία, με μερίδια 29,6% και 29,1%, αντίστοιχα. Στην Ελλάδα το αντίστοιχο ποσοστό είναι 19,1%.

Σύμφωνα με το euronews, αυτά τα στοιχεία δείχνουν ότι οι χώρες της Βόρειας και Κεντρικής Ευρώπης αντιμετωπίζουν σημαντικές οικονομικές πιέσεις που σχετίζονται με τη στέγαση και τις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας, πιθανότατα λόγω του υψηλότερου ενεργειακού κόστους ή των πιο ακριβών αγορών στέγης.

Αντίθετα, χώρες της Νότιας και Ανατολικής Ευρώπης όπως το Μαυροβούνιο, η Τουρκία και η Αλβανία έχουν πολύ χαμηλότερα μερίδια, με το Μαυροβούνιο να βρίσκεται μόλις 11,6% και την Τουρκία και την Αλβανία με 12,4% και 12,5% αντίστοιχα.

Ράλι στις τιμές ακινήτων και στεγαστική κρίση

Η ευρωπαϊκή στεγαστική κρίση, η οποία έχει ξεκινήσει εδώ και δεκαετίες, γίνεται αισθητή από την Ολλανδία έως την Πορτογαλία, την Ελλάδα έως τη Γερμανία και τη Βρετανία. Οι τιμές και τα ενοίκια έχουν εκτοξευθεί, η διαθεσιμότητα έχει καταρρεύσει και η στέγαση έχει γίνει πλέον πολιτικό ζήτημα.

Μεταξύ του 2010 και του 2022, οι τιμές των ακινήτων σε όλο το μπλοκ των 27 κρατών μελών της ΕΕ εκτινάχθηκαν κατά 47%, σύμφωνα με έκθεση της Eurostat για το 2023. Σε ορισμένες χώρες, μάλιστα, σχεδόν τριπλασιάστηκαν: Η Εσθονία κατέγραψε αύξηση 192%. Μόνο σε δύο κράτη μέλη, την Ιταλία και την Κύπρο, μειώθηκαν οι τιμές.

Τα ενοίκια, εν τω μεταξύ, αυξήθηκαν κατά μέσο όρο 18% κατά την ίδια περίοδο, σημειώνοντας αύξηση σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ εκτός από την Ελλάδα (όπου αυξήθηκαν κατά 37% από το 2018). Ορισμένες από τις μεγαλύτερες αυξήσεις σημειώθηκαν στη Λιθουανία, κατά 144%, και την Ιρλανδία, κατά 84%.

«Σχέδιο Μάρσαλ» στην Ευρώπη

Η έλλειψη οικονομικά προσιτών κατοικιών και το αυξανόμενο κόστος διαβίωσης πρωταγωνίστησαν τελευταία στις εθνικές και ευρωπαϊκές προεκλογικές εκστρατείες. Δεν είναι τυχαίο ότι η επικεφαλής της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, όταν επιδίωκε την επανεκλογή της τον περασμένο μήνα, έκανε ιδιαίτερες αναφορές στην ομιλία της στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

«Οι άνθρωποι αγωνίζονται να βρουν οικονομικά προσιτά σπίτια», είπε ο πρόεδρος της εκτελεστικής εξουσίας της ΕΕ στην Ολομέλεια στα μέσα Ιουλίου στο Στρασβούργο. «Θέλω αυτή η Επιτροπή να υποστηρίξει τους ανθρώπους εκεί που έχει μεγαλύτερη σημασία, και αν έχει σημασία για τους Ευρωπαίους, έχει σημασία για την Ευρώπη».

Στις κατευθυντήριες γραμμές πολιτικής της για την επόμενη Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η φον ντερ Λάιεν τόνισε την επείγουσα ανάγκη αντιμετώπισης της στεγαστικής κρίσης, προτείνοντας το πρώτο ευρωπαϊκό σχέδιο για οικονομικά προσιτή στέγαση και έναν επίτροπο υπεύθυνο για τον συγκεκριμένο τομέα πολιτικής, όπως είχαν ζητήσει οι Σοσιαλιστές ως προϋπόθεση για την υποστήριξη της δεύτερης θητεία της.

Μέχρι στιγμής υπάρχει ένα σημαντικό επενδυτικό κενό στην κοινωνική και οικονομικά προσιτή στέγαση

«Η Ένωση θα πρέπει να προσφέρει ένα σχέδιο στέγασης που όχι μόνο στοχεύει τους πραγματικά άπορους, αλλά ανταποκρίνεται στην κρίση που επηρεάζει όλους, ξέρετε: φοιτητές, μονογονεϊκές οικογένειες, νέους εργαζόμενους…» τονίζει χαρακτηριστικά στο Euronews, ο David Rinaldi, διευθυντής πολιτικής στο Ίδρυμα Ευρωπαϊκών Προοδευτικών Μελετών (FEPS).

Υπενθυμίζεται ότι η φον ντερ Λάιεν έχει δώσει προθεσμία στα κράτη μέλη έως τις 30 Αυγούστου για να ορίσουν δύο υποψηφίους για το κολέγιο των Επιτρόπων για την επόμενη πενταετή θητεία. Μόνο τότε θα αποφασίσει ποιος θα είναι επικεφαλής ποιου χαρτοφυλακίου – και ποιες εξουσίες θα έχουν.

Το σημαντικό επενδυτικό κενό για τη στεγαστική κρίση

Ωστόσο, μέχρι στιγμής υπάρχει ένα σημαντικό επενδυτικό κενό στην κοινωνική και οικονομικά προσιτή στέγαση και τα κράτη μέλη μπορούν να χρησιμοποιήσουν δημόσιους πόρους μόνο για να στοχεύσουν τις πιο ευάλωτες ομάδες.

«Όσον αφορά την κρατική βοήθεια, θα θέλαμε να δούμε την αναγνώριση της κοινωνικής και οικονομικά προσιτής στέγασης για όλους – πέρα ​​από τις μειονεκτούσες ομάδες ή κοινωνικές ομάδες με λιγότερες ευκαιρίες – ως υπηρεσία γενικού οικονομικού συμφέροντος», αναφέρει από την πλευρά του ο Christophe Rouillon, πρόεδρος της ομάδας PES, στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Περιφερειών (ΕτΠ).

Το στεγαστικό πρόβλημα μέχρι στιγμής δεν αποτελούσε προτεραιότητα στις συζητήσεις σε επίπεδο ΕΕ, παρά τις πιέσεις.

«Η ΕΕ μπορεί να επηρεάσει τη στέγαση μέσω της χρηματοοικονομικής ρύθμισης, της νομοθεσίας περί ανταγωνισμού, της ενεργειακής απόδοσης, των κανονιστικών και σχεδιαστικών προτύπων, της πολιτικής συνοχής, της δράσης για το κλίμα, των αστικών/αγροτικών και κοινωνικών πολιτικών», πρόσθεσε ο Rouillon.

Έλλειψη στέγης

Όσον αφορά την αντιμετώπιση της έλλειψης στέγης, η οποία επηρεάζει περίπου 890.000 άτομα σε ολόκληρη την ΕΕ, σύμφωνα με έκθεση του 2023 που δημοσιεύτηκε από τη FEANTSA, δεν υπάρχει ακόμη συγκεκριμένη πρόταση για το πολιτικό πρόγραμμα.

Η στεγαστική κρίση είναι επίσης ένα θέμα όπου είναι σημαντικό να μοιραζόμαστε καλές πρακτικές, υποστήριξε ο ευρωβουλευτής Li Andersson (Φινλανδία/Η Αριστερά), πρόεδρος της Επιτροπής Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων, σε συνέντευξή του στο Euronews.

«Υπάρχουν χώρες, για παράδειγμα η Φινλανδία, που έχουν εργαστεί πολύ για την έλλειψη στέγης και έχουν αρκετά καλά αποτελέσματα για μεγάλο χρονικό διάστημα, επομένως δείχνει ότι αυτού του είδους τα κοινωνικά προβλήματα μπορούν να λυθούν», είπε.

Διαθέσιμο εισόδημα

Εν μέρει, αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αυξάνεται σταθερά το ποσοστό των νοικοκυριών, που πληρώνουν για στέγαση πάνω από το 40% του διαθέσιμου εισοδήματός τους.

Στη Γερμανία, όπου λίγο πάνω από το ήμισυ του πληθυσμού ζει σε ενοικιαζόμενες κατοικίες – ένα από τα υψηλότερα ποσοστά στην ΕΕ – η ομοσπονδιακή στατιστική υπηρεσία υπολόγισε πέρυσι ότι ένα στα πέντε νοικοκυριά δαπανούσε τουλάχιστον τα δύο πέμπτα του καθαρού εισοδήματός του για ενοίκιο. Όσο για την Ελλάδα κατέχει τη θλιβερή πρωτιά στην Ευρώπη, όπου το κόστος στέγασης για τα νοικοκυριά υπερβαίνει το 40% του διαθέσιμου εισοδήματος.

Πηγή: thecaller.gr